Kern van het geschil
In de kern betwisten de eisende auteurs dat Meta ongeautoriseerde, vaak piratenversies van hun boeken heeft gekopieerd om Llama te trainen. Zij stellen dat de technieken van generatieve AI niet alleen fragmenten reproduceren, maar complete, concurrerende werken kunnen voortbrengen die hun verkoop en royalty’s direct ondermijnen. Voor de rechtbank draait het daarom om de vraag of dit gebruik een wettelijke uitzondering is of een grootschalige inbreuk op intellectueel eigendom.
Meta’s fair‑use argument
Meta verweert zich door te stellen dat het kopiëren “transformatief” is: het model leert patronen en taalstructuren om geheel nieuwe content te genereren. Volgens de techgigant is dat onder de Amerikaanse fair‑use‑doctrine toegestaan en vormt het de motor van een miljardenindustrie. Gedwongen licentiebetalingen zouden, aldus Meta’s advocaten, innovatie afremmen en kleinere AI‑spelers buitenspel zetten.
Kritische vragen van de rechter
Rechter Vince Chhabria toonde weinig begrip voor die redenering. Hij wees erop dat de nieuwe technologie “een oneindig aantal concurrerende producten” kan creëren en zo de economische basis van het oorspronkelijke werk kan uithollen. Chhabria vroeg herhaaldelijk hoe dat scenario nog “eerlijk gebruik” kan heten als de auteur niets verdient, maar wel marktpositie verliest. Het is voor het eerst dat een rechter zo expliciet de economische impact van generatieve AI in de fair‑use‑afweging betrekt.
Risico voor auteurs
Auteurs en uitgevers vrezen dat zonder duidelijke grenzen elke creatieve uiting—van romans tot interactieve scripts—gratis grondstof wordt voor algoritmen. Hun advocaten onderstreepten dat Llama in staat is om samenvattingen, stijlimitaties en zelfs volledige romans in de stem van de oorspronkelijke schrijver te produceren, waardoor het verdienmodel van schrijvers en komieken structureel wordt bedreigd.
Gevolgen voor AI‑sector
Voor de bredere AI‑sector, inclusief OpenAI’s ChatGPT, staat meer op het spel dan één rechtszaak. Mocht de rechter bepalen dat grootschalig scrapen van beschermde teksten geen fair use is, dan moeten taalmodel‑ontwikkelaars voortaan licenties afsluiten of databronnen drastisch beperken. Dat zou de kosten omhoog jagen en het tempo van modeltraining vertragen, terwijl investeerders juist rekenen op snelle schaalvergroting.
Europese perspectieven
Hoewel het vonnis uit de VS komt, kijkt ook Europa mee. De aankomende AI‑verordening (AI Act) en de herziene EU‑auteursrechtrichtlijn leggen de lat voor transparantie en toestemming al hoger dan in Amerika. Een strenge uitspraak kan Den Haag en Brussel ertoe bewegen extra waarborgen in te bouwen, zodat Europese makers niet achterblijven in de wereldwijde AI‑economie.
Nederlandse context
Hoewel de zaak zich in de VS afspeelt, volgen Nederlandse uitgevers, startups en juristen de ontwikkelingen op de voet; zij wijzen erop dat een onduidelijk licentiekader innovatie kan remmen én rechtszaken in eigen land kan triggeren, vooral nu gebruikers massaal migreren naar chatgpt nederlands website‑varianten en verwachten dat hun favoriete content legaal en ethisch wordt verwerkt.
