Trend in opkomst
Sociale netwerken staan vol met voor- en na-beelden van vergeelde familiefoto’s die dankzij ChatGPT plots schitteren in frisse tinten. Wat begon als een sceptische discussie op Reddit groeide uit tot een virale golf waarin duizenden gebruikers experimenteren met het opnieuw tot leven wekken van erfgoed-materiaal. Influencers en fotografieliefhebbers delen nu tutorials om beginners snel op weg te helpen. Nederlandse archieven signaleren een piek in downloads van publiek-domeinbeelden om mee te experimenteren. De hype stimuleert bovendien gesprekken over digitale conservering van cultureel erfgoed.
Zo werkt het
Gebruikers uploaden een gescande foto en sturen ChatGPT een gerichte prompt, bijvoorbeeld: “Upscale en kleur deze foto trouw aan de periode, zonder compositie of expressies te wijzigen.” Binnen minuten produceert de AI een versie met hogere resolutie, hersteld contrast en subtiele periode-accurate kleuren. Door kleine variaties in de prompt kun je de mate van retoucheren en kleurdiepte nauwkeurig sturen. Ook zonder gespecialiseerde software is het proces volledig online uit te voeren, wat de drempel verder verlaagt. Wie toegang heeft tot de nieuwste multimodale versie van ChatGPT ervaart bovendien snellere verwerkingstijden.
Resultaten in de praktijk
De vernieuwde beelden tonen vaak indrukwekkende details: stoffen glanzen, gelaatstrekken worden scherper en beschadigingen verdwijnen. Tegelijkertijd verschijnt er soms een onverwachte prop of een object in de achtergrond dat historisch niet klopt, wat bewijst dat het om een interpretatie gaat, geen exacte restauratie. Toch waarderen veel gebruikers de balans tussen authenticiteit en artistieke flair. Online collecties laten al uitgebreide carrousels zien met “voor en na” waarmee mensen familiegeschiedenis herontdekken. Commerciële printservices bieden zelfs nieuwe pakketten aan met AI-gerestaureerde canvasafdrukken.
Beperkingen en risico’s
Omdat ChatGPT feitelijk een nieuwe afbeelding “naschildert” op basis van patroonherkenning, kunnen kleine onjuistheden insluipen—van verkeerde handposities tot gefantaseerde decorstukken. Voor strikte archiefdoeleinden is dit dus geen vervanger voor professionele restauratie; voor creatief of persoonlijk gebruik kan het wél waardevol zijn. Experts adviseren daarom altijd het bewerkte beeld naast het origineel te bewaren voor context. Daarnaast waarschuwen zij voor mogelijk misbruik bij het creëren van overtuigende deepfakes. Privacy-aspecten spelen mee wanneer persoonlijke foto’s in een openbare prompt-omgeving belanden.
Tips voor betere resultaten
Formuleer een duidelijke prompt: vraag expliciet om kleurechtheid, behoud van lay-out en het repareren van schade. Lever scans met zo hoog mogelijke resolutie aan, want hoe meer detail de AI ziet, hoe nauwkeuriger zij kan werken. Test meerdere keren, vergelijk uitkomsten en kies het beeld dat de sfeer van het origineel het best benadert. Pas de belichting en het contrast na afloop handmatig aan op een gekalibreerd scherm voor optimale printkwaliteit. Bewaar tenslotte altijd een kopie van de oorspronkelijke scan als referentie voor toekomstige bewerkingen, of deel je resultaten met chat gtp nederlands-liefhebbers voor extra feedback.
